Khi gạch tái chế trở thành ngôn ngữ kiến trúc

Tại Birdwood House, Peter Besley không chỉ đưa ra giải pháp, ông còn định nghĩa lại chính các vấn đề, biến những thách thức về vật liệu, công năng và khí hậu thành cơ hội để kiến trúc kể chuyện. Triết lý này được thể hiện một cách trọn vẹn tại công trình, nơi mỗi quyết định thiết kế đều là một lời giải đáp thông minh cho bối cảnh và nhu cầu cụ thể.

Tọa lạc trên một chỏm núi thuộc dãy Mount Coot-tha ở Brisbane, công trình nằm trên vùng đất mà người bản địa Turrbal và Jagera. Thay vì áp đặt một khối kiến trúc đồ sộ, Besley đã tiếp cận dự án như "một chuỗi các vật thể điêu khắc", trỗi dậy từ địa hình dốc một cách tự nhiên. Cách tiếp cận phân khối này không chỉ là một lựa chọn thẩm mỹ; nó là một chiến lược bậc thầy cho phép mỗi thách thức được giải quyết một cách độc lập nhưng vẫn hài hòa trong một tổng thể, khối brise soleil xử lý khí hậu, khối nhà ở giải quyết công năng và tất cả được liên kết bằng một ngôn ngữ vật liệu chung. Cách tiếp cận này cho phép công trình giải quyết cùng lúc ba thách thức lớn:

• Tái sử dụng vật liệu: Tận dụng một cách sáng tạo nguồn vật liệu công nghiệp bị bỏ đi để tạo nên một ngôn ngữ kiến trúc độc đáo và bền vững.

• Mô hình sống đa thế hệ: Thiết kế không gian linh hoạt, dễ dàng tiếp cận để đáp ứng nhu cầu của các thành viên gia đình ở nhiều lứa tuổi và tình trạng thể chất khác nhau.

• Kiến trúc cận nhiệt đới: Đưa ra các giải pháp thực tiễn để đối phó với khí hậu nóng ẩm và ánh nắng gay gắt của Queensland.

Vật liệu trong kiến trúc không chỉ là lớp vỏ bao che, nó là người kể chuyện, là yếu tố định hình bản sắc và mang lại linh hồn cho công trình. Tại Birdwood House, vật liệu tái chế không phải là một chi tiết phụ mà chính là nhân vật chính, dẫn dắt toàn bộ câu chuyện thiết kế.

Câu chuyện này bắt đầu từ một cơ duyên may mắn khi một nhà máy gạch địa phương ngừng hoạt động, mang đến cho Besley một kho báu vật liệu độc đáo. Ông đã thu gom và tái sinh một bộ sưu tập phong phú bao gồm:

• Gạch và các cấu kiện đất nung terracotta.

• Các cấu kiện đất sét chịu lửa (refractory clay).

• Gốm sứ công nghiệp vốn được dùng trong ngành luyện kim.

Những mảnh ghép công nghiệp tưởng chừng khô khan này đã được "dệt" một cách khéo léo vào từng chi tiết của ngôi nhà, từ tường bao che, các cột kết cấu, gạch lát sàn cho đến cả sân vườn. Điểm nhấn kiến trúc đắt giá nhất, thể hiện rõ tư duy của Besley, chính là hệ thống mặt đứng brise soleil (hệ lam che nắng) cao lớn bằng gạch tái chế, bao bọc lấy khối nhà lớn phía sau. Bức tường gạch này được cố tình xây một cách "sờn cũ" và cắt xén để tạo ra những khoảng hở, vừa lọc bớt ánh nắng gay gắt của Queensland, vừa tạo ra hiệu ứng ánh sáng và bóng đổ đầy chất thơ.

"This isn’t mere architectural theatre though, but a practical response to climate that also tells a story about material provenance”.

(Đây không đơn thuần là một màn trình diễn kiến trúc, mà là một phản ứng thực tế với khí hậu, đồng thời kể một câu chuyện về nguồn gốc vật liệu.)

Nhận định này đã tóm gọn triết lý của Besley: vẻ đẹp của công trình không đến từ sự phô diễn hình thức, mà đến từ sự hợp nhất giữa công năng thực tiễn và chiều sâu câu chuyện. Câu chuyện về vật liệu tại Birdwood House chính là minh chứng cho một chiến lược bền vững toàn diện và sâu sắc hơn.

Tính bền vững của Birdwood House không chỉ dừng lại ở việc tái chế gạch. Nó là một chiến lược thiết kế toàn diện, được lồng ghép vào mọi khía cạnh của công trình để tạo ra một không gian sống hài hòa với bối cảnh tự nhiên và giảm thiểu tác động đến môi trường. Các giải pháp thiết kế bền vững tiêu biểu của công trình bao gồm:

• Hệ thống năng lượng: Các tấm pin mặt trời được lắp đặt để khai thác nguồn năng lượng sạch.

• Quản lý nước: Bể chứa nước mưa được tích hợp để phục vụ các nhu cầu sinh hoạt.

• Vật liệu khác: Trần nhà được làm từ gỗ cứng tái chế, mang lại vẻ ấm cúng và tiếp nối câu chuyện bền vững.

• Triết lý hoàn thiện: Công trình chủ đích tránh sử dụng nhựa, sơn và các lớp hoàn thiện bề mặt không cần thiết. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu hóa chất độc hại mà còn tôn vinh vẻ đẹp thô mộc, tự nhiên của vật liệu và tận dụng khả năng tích trữ nhiệt của kết cấu khối xây (quán tính nhiệt cao).

• Tiện ích giải nhiệt: Một hồ bơi hình trụ nhỏ vươn lên từ địa hình, nó không chỉ là một điểm nhấn kiến trúc mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc mang lại sự giải nhiệt, làm dịu đi cái nóng của khí hậu cận nhiệt đới.

Không gian nội thất của Birdwood House là nơi thể hiện rõ nhất sự cân bằng tinh tế giữa tham vọng kiến trúc và sự chừng mực trong thiết kế, tạo ra những trải nghiệm vừa ấn tượng vừa gần gũi.

Các không gian đặc sắc nhất bao gồm:

• Thư viện treo: Không gian ấn tượng và hấp dẫn nhất là phòng sinh hoạt chính, nơi một hệ thống thư viện được tạo hoàn toàn bằng đồ nội thất mộc được treo thẳng vào kết cấu mái. Đây là giải pháp độc đáo để lưu trữ bộ sưu tập sách lịch sử đồ sộ của gia chủ, biến tri thức thành một phần không thể tách rời của kiến trúc.

• Mái nhà Ziggurat: Phía trên thư viện, cấu trúc mái ziggurat không chỉ là một thiết bị lọc sáng thụ động; nó là một công cụ điều tiết trải nghiệm không gian, khéo léo cân bằng giữa sự tập trung cần thiết cho việc nghiên cứu và sự phóng khoáng của tầm nhìn bao quát toàn cảnh Brisbane.

• Thiết kế cho đa thế hệ: Một trong những thành công lớn nhất của dự án là cách thiết kế đầy thấu cảm cho mô hình sống đa thế hệ. Toàn bộ tầng trệt của ngôi nhà được giữ bằng phẳng hoàn toàn, tích hợp một thang máy đơn giản và các tiện nghi dễ tiếp cận để hỗ trợ các thành viên lớn tuổi hoặc có khả năng vận động hạn chế, đảm bảo một không gian sống hòa nhập và tiện nghi cho tất cả mọi người.